Een dwarslaesie, in het dagelijks taalgebruik ook wel ‘gebroken nek’ of ‘gebroken rug’ genoemd, is een beschadiging van het ruggenmerg. Door deze beschadiging is het lichaam vanaf de plaats van de beschadiging naar beneden toe geheel of gedeeltelijk verlamd.
Het ruggenmerg vormt een onderdeel van het centrale zenuwstelsel en bevindt zich in het wervelkanaal. Zenuwbanen lopen vanuit de hersenstam richting het staartbeen. Zenuwen (het zogeheten perifere zenuwstelsel) voor beweging en gevoel ontspringen vanuit het ruggenmerg en lopen van daaruit door het gehele lichaam.
Door een dwarslaesie raakt iemand van de ene op de andere dag gehandicapt, verliest de controle over een deel van het lichaam en raakt verlamd. In dat deel van het lichaam verdwijnt ook geheel of gedeeltelijk het gevoel. Bovendien gaat de beheersing van de blaas- en darmspieren verloren.
In Nederland hebben ongeveer 5000 mensen een dwarslaesie.
Waardoor kan het komen?
Een dwarslaesie ontstaat vaak plotseling, bijvoorbeeld door een verkeersongeluk, of door duiken in ondiep water. Maar schade aan het ruggenmerg kan ook geleidelijk ontstaan, door een ziekte van de wervelkolom en/of het ruggenmerg, bijvoorbeeld multiple sclerose, een virusinfectie, een hernia of een tumor.
Hoe wordt het vastgesteld?
Een dwarslaesie wordt in het ziekenhuis meestal door een neuroloog vastgesteld. Als een dwarslaesie plotseling ontstaat of door een ongeluk, zal dit meestal op de eerste hulp afdeling van een ziekenhuis gebeuren.
Niet kunnen zitten, staan of lopen en neurologische afwijkingen in de ledematen kunnen wijzen op een dwarslaesie. Bij een bewusteloze patiënt laat de wervelkolom zich moeilijk onderzoeken, omdat er niet kan worden geconstateerd of er problemen zijn met bewegen.
Er worden vaak röntgenfoto’s gemaakt om het letsel zichtbaar te maken. In het begin is het soms moeilijk te beoordelen hoe uitgebreid het letsel is. Om dit na te gaan moeten wellicht speciale onderzoeken worden uitgevoerd zoals een CT-scan of een MRI-scan. Hiermee kan het inwendige van het lichaam zichtbaar worden gemaakt.
Wat kan helpen?
Als er sprake is van een gehele of gedeeltelijke dwarslaesie zijn er beperkte mogelijkheden tot herstel. Het is belangrijk de druk op zenuwwortels of het ruggenmerg zo snel mogelijk op te heffen, daarom kan een enkele keer een operatie zinvol zijn. Eenmaal ontstane beschadigingen van het zenuwweefsel genezen meestal niet volledig. Wel kan, met behulp van een langdurige en intensieve revalidatiebehandeling in een revalidatiecentrum, een deel van de lichaamsfuncties weer worden hersteld.
Tijdens de revalidatie van mensen met een dwarslaesie is het herstel gericht op de voorbereiding op een nieuw en meestal rolstoelafhankelijk bestaan. Niet alleen voor de revalidant maar ook voor partners, kinderen, ouders of goede vrienden kan veel veranderen. Daarom worden ook zij bij het revalidatieproces betrokken.
Daarnaast kunnen hulpmiddelen, zoals een rolstoel, nodig zijn om zelfstandig functioneren mogelijk te maken.
Wie kan helpen?
De revalidatiearts speelt een belangrijke rol bij het weer zelfstandig functioneren. Een revalidatiearts geeft leiding aan het revalidatieteam dat bestaat uit verschillende behandelaars zoals een fysiotherapeut en ergotherapeut. Daarnaast kan ook een psycholoog of een maatschappelijk werker nodig zijn bij het verwerken van de veranderingen in het leven.
Ermee leven
Een dwarslaesie verandert het leven ingrijpend. Van de ene op de andere dag raakt iemand gehandicapt en komt in een rolstoel. Eventuele beperkingen zijn met name afhankelijk van het niveau en de ernst van de dwarslaesie.
Ook op het seksuele vlak verandert er het een en ander na een dwarslaesie. Bij mannen kunnen erectiestoornissen ontstaan en het lichamelijke orgasme gaat verloren. Bij vrouwen met een dwarslaesie kan gevoelloosheid van de vagina een probleem zijn. Zowel voor vrouwen als voor mannen met een dwarslaesie geldt dat er samen met de partner gezocht moet worden naar een nieuwe manier van seks beleven.
Na een dwarslaesie breekt er een moeilijke periode aan waarin men opnieuw richting moet geven aan zijn of haar leven met ernstige lichamelijke beperkingen. Vaak is een lange periode van revalidatie noodzakelijk.
Online bronnen: American Association of Neurological Surgeons; Universitair Medisch Centrum Groningen
